راهنمای انتخاب مناسب ساز سه تار
در ابتدای یادگیری نوازندگی یک ساز، تهیه ی ساز خوب و مناسب از نکات پراهمیت است. ساز سه تار از جمله سازهای ایرانی است که از لحاظ ساختاری عوامل مختلفی در کیفیت تولید صدای آن موثرند، پس اهمیت دارد که هنرجو با انتخاب و تهیه ی یک ساز مناسب مسیر یادگیری خود را هموارتر و لذت بخش تر کند.
در این راستا استاد میلاد میری، مدرس و نوازنده ی سه تار در آموزشگاه موسیقی چکاد، توضیحاتی در مورد نحوه ی شناخت ساز سه تار خوب و نکاتی که باید قبل از تهیه ی آن در نظر داشت را ارائه دادند که در این مقاله به آن میپردازیم.
جنس ساز
مناسب ترین و بهترین چوب ها برای ساخت ساز سه تار چوب درخت توت و چوب درخت گردو هستند.
اغلب از چوب گردو بخاطر مقاومت بالایی که دارد در ساخت دسته ی سه تار، و از چوب توت در ساخت کاسه ی سه تار استفاده میشود. چوب درخت توت بهترین چوب در جهت تولید صدای سه تار است.
البته برای کاسه ی ساز از چوب های دیگری مانند چوب درخت افرا نیز استفاده میشود.
اهمیت الگوی کاسه در انتخاب ساز سه تار
سه تار از لحاظ ساخت ساز و الگوی کاسه به دو نوع مرسوم تقسیم میشود:
- الگوی هاشمی، دارای کاسه ی متوسط یا کوچک
- الگوی کمالیان، دارای کاسه ی بزرگ
نحوه ی انتخاب این دو نوع ساز باید بر اساس ویژگی فیزیکی دست نوازنده یا هنرجو انجام شود. برای هنرجویانی که از لحاظ فیزیکی دست بزرگتری دارند کاسه ی الگوی کمالیان، یعنی کاسه ی بزرگتر، توصیه میشود. و بالعکس برای هنرجویانی که دستشان کوچکتر است، ساز سه تار با الگوی هاشمی (کاسه ی کوچک یا متوسط) مناسب است.
توصیه میشود هنرجویان این انتخاب را با مشورت مدرس سه تار یا یک متخصص انجام دهند.
جنس صدای ساز و سلیقه ی شنیداری
همان طور که گفته شد هنرجوی ساز سه تار در مرحله ی انتخاب و تهیه ی ساز باید به جنس ساز و همینطور اندازه ی کاسه ی ساز نسبت به فیزیک دست خود توجه داشته باشد.
اما نکته ی قابل توجه دیگر آن است که سلیقه ی شنیداری هنرجوی نوازندگی سه تار هم دارای اهمیت است. به خصوص در مراحل پیشرفته تر آموزش سه تار که مهارت شنوایی موسیقایی هنرجو افزایش یافته است.
در گذشته نوازندگی سه تار با سیم واخوان (یعنی سیم های اضافه) مرسوم بوده است، در دوره های معاصر اغلب با سبک تک سیمی مینوازند. بسته به علاقه ی نوازنده به تک سیم ساز زدن یا واخوان دار ساز زدن نوع ساز انتخابی میتواند متفاوت باشد.
ساز سه تار الگوی کمالیان، به این دلیل که حجم صدا در کاسه های بزرگ بیشتر هست، برای نوازندگی تک سیم مناسب تر هست. در نوازندگی تک سیم بهتر است از مضراب استفاده شود.
برای هنرجویانی که علاقه دارند واخوان دار (با سیم های اضافه) سه تار بنوازند، ساز الگوی هاشمیان توصیه میشود. در نوازندگی واخوان دار سه تار به جای مضراب از ناخن استفاده میشود. شکل های متفاوت ناخن ها (گرد، مربع، مثلث) صداهای متفاوت تولید میکنند، به عنوان مثال ناخن مثلثی صدای تیزتر و ناخن دایره ای صدای نرم تری تولید میکند.
بنابراین هنرجویان باید بر اساس سلیقه ی شنیداری خود هنگام تهیه ساز سه تار به نکات گفته شده توجه داشته باشند.
منبع
